Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego to święto obchodzone 21 lutego, ustanowione przez UNESCO podczas 30. Sesji Konferencji Generalnej 17 listopada 1999 roku. Odsyła do tragicznych wydarzeń, które miały miejsce w Dhace w Bangladeszu. Podczas pokojowej demonstracji 21 lutego 1952 roku zginęło pięciu studentów domagających się nadania językowi bengalskiemu statusu języka urzędowego.
Data ta ma nie tylko upamiętniać przywołane wydarzenia, ale także przypominać o różnorodności językowej, o tym, iż język to najpotężniejsze narzędzie ochrony i rozwoju wspólnego dziedzictwa kulturowego ludzkości. Obchody święta zwracają uwagę na potrzebę troski o język ojczysty, jego promocję, ochronę różnorodności językowej jako źródła dziedzictwa kulturowego.
Podstawowym przesłaniem Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego jest zwiększanie świadomości znaczenia języka i kultury, budowanie porozumienia ponad podziałami, pokoju oraz dbałości o wspólne działania oparte na zrozumieniu, tolerancji i dialogu.
Do tego niezbędna jest edukacja, której podstawą jest język ojczysty, czy, ściślej mówiąc –" język matczyny" (określenie UNESCO) – pierwszy z którym człowiek ma do czynienia – musi rozpoczynać się od najwcześniejszych lat, jeśli ma stać się fundamentem rozwoju, a także wyższych etapów nauki, częstokroć w innym już języku.
Jak wspomnieliśmy na początku Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego to upamiętnienie tragicznego wydarzenia, do którego doszło w 1952 r. w Dhace (albo – jeśli wolicie dawniejszą wersję – w Dakce), która została później stolicą niepodległego Bangladeszu. Tego dnia zginęło pięciu studentów, domagających się nadania językowi bengalskiemu statusu języka urzędowego. Warto przypomnieć, jak do tego doszło.
W 1947 r. Indie przestały być kolonią brytyjską, niepodległość uzyskał też Pakistan, a tereny Bengalu (na których znajdowała się Dhaka) zostały podzielone pomiędzy te dwa państwa. W 1948 r. rząd pakistański ustanowił język urdu jako jedyny język urzędowy, co spowodowało protesty społeczności zamieszkującej wschodnią część Bengalu i w większości mówiącej po bengalsku (język ten liczy prawie 200 mln użytkowników!).
Wobec rosnących napięć etnicznych i powszechnego niezadowolenia z nowego prawa rząd zakazał publicznych zgromadzeń i wieców. Studenci uniwersytetu w Dhace i inni polityczni aktywiści odrzucili nowe prawo i zorganizowali protest 21 lutego 1952 r. Szacuje się, że tego dnia na ulice Dhaki wyszło prawie 30 tys. osób. W wyniku starć z policją zginęło pięciu studentów, wiele osób zostało rannych. Śmierć młodych ludzi wyzwoliła tak powszechny i silny opór obywatelski, że po latach konfliktu rząd ustąpił i w 1956 r. nadał językowi bengalskiemu status języka urzędowego.
Źródło: The Emergence of Bangladesh. Class Struggles in East Pakistan (1947–1958), Oxford 2004].
21 lutego to Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. W tym dniu w sposób szczególny przypominamy o konieczności troski o język ojczysty oraz języki zagrożone i ginące. Promowaniem i upowszechnianiem języka polskiego poza granicami kraju zajmują się instytucje podległe i nadzorowane przez Ministerstwo Edukacji i Nauki – Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej i Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą. W sposób szczególny działania te wspiera powołany w 2022 r. Instytut Rozwoju Języka Polskiego im. świętego Maksymiliana Marii Kolbego.
Instytucje podległe i nadzorowane przez Ministerstwo Edukacji i Nauki realizują szereg działań ukierunkowanych na promowanie języka polskiego wśród Polonii i Polaków za granicą.
ORPREG odgrywa istotną rolę w kształtowaniu i podtrzymywaniu tożsamości narodowej wśród Polaków i Polonii żyjącej poza granicami kraju. Realizuje to m.in. przez nauczanie dzieci i młodzieży języka polskiego, historii i kultury w języku polskim, ułatwiając im tym samym ewentualny powrót do polskiego systemu edukacji.
ORPEG prowadzi 74 szkoły polskie przy placówkach dyplomatycznych RP, oferując nauczanie uzupełniające z języka polskiego i zdobywanie wiedzy o Polsce dla ponad 16 tys. uczniów.
W roku 2022/2023 instytucja skierowała do pracy za granicą 103 nauczycieli do 11 krajów. W 2022 r. wyposażyła ośrodki i placówki organizujące naukę języka polskiego w ponad 50 tys. podręczników i pomocy dydaktycznych.
Upowszechnianie języka polskiego poza granicami Polski NAWA realizuje przez programy skierowane do osób indywidualnych i instytucji. W ramach programów oferuje cudzoziemcom studia polonistyczne w Polsce, prowadzenie polonoznawczych projektów badawczych czy uczestnictwo w intensywnych wakacyjnych kursach językowych.
NAWA współpracuje też z zagranicznymi uczelniami prowadzącymi lektoraty języka polskiego. Podejmuje działania na rzecz profesjonalizacji nauczania oraz podnoszenia rangi języka polskiego jako języka obcego. Zapewnia obsługę administracyjną i finansową systemu certyfikacji języka polskiego.
Zadania powołanego pod koniec 2022 r. Instytutu Rozwoju Języka Polskiego im. świętego Maksymiliana Marii Kolbego obejmują m.in.:
POSŁUCHAJ TEKSTU ZAMIESZCZONEGO NA STRONIE / CZYTA SYNTEZATOR MOWY
